احكام حواله دادن
مسأله 2370 ـ اگر انسان طلبكار خود را حواله بدهد كه طلب خود را از ديگرى بگيرد و طلبكار قبول نمايد، كسى كه به او حواله شده، بدهكار مىشود و ديگر طلبكار نمىتواند طلبى را كه دارد از بدهكار اوّلى مطالبه نمايد.
مسأله 2371 ـ بدهكار و طلبكار و كسى كه به او حواله شده، بايد بالغ و عاقل باشند و كسى آنها را مجبور نكرده باشد و نيز بايد سفيه نباشند، يعنىمال خود را در كارهاى بيهوده مصرف نكنند ولى اگر بعد از بالغ شدن، سفيه شده باشند تا زمانى كه حاكم شرع آنان را از تصرّف در اموالشان منع نكرده معامله ايشان اشكال ندارد و نيز اگر حاكم شرع كسى را بواسطه ورشكستگى از تصرّف در اموالش منع كرده باشد نمىشود او را حواله بدهند كه طلبش را از ديگرى بگيرد و خودش هم نمىتواند به كسى حواله بدهد، ولى اگر به كسى حواله بدهد كه به او بدهكار نيست اشكال ندارد.
مسأله 2372 ـ حواله در صورتى صحيح است كه كسى كه به او حواله مىشود قبول نمايد، اگرچه بدهكار باشد و همان جنس بدهى او را به او حواله دهند.
مسأله 2373 ـ موقعى كه انسان حواله مىدهد بايد بدهكار باشد پس اگر بخواهد از كسى قرض كند، تا وقتى از او قرض نكرده نمىتواند او را به كسى حواله دهد.
مسأله 2374 ـ مال مورد حواله بايد براى حواله دهنده و طلبكار معيّن باشد، يعنى مردّد نباشد. پس اگر مثلاً ده من گندم و ده تومان پول به يك نفر بدهكار باشد و به او بگويد يكى از دو طلب خود را از فلانى بگير و آن را معيّن نكند، حواله درست نيست.
مسأله 2375 ـ اگر بدهى واقعا معيّن باشد ولى بدهكار و طلبكار در موقع حواله دادن، مقدار آن يا جنس آن را ندانند حواله صحيح است. مثلاً اگر طلب كسىرا در دفتر نوشته باشد و پيش از ديدن دفتر، حواله بدهد و بعد دفتر را ببيند و به طلبكار مقدار طلبش را بگويد، حواله صحيح مىباشد.
مسأله 2376 ـ طلبكار مىتواند حواله را قبول نكند، اگرچه كسى كه به او حواله شده فقير نباشد و در پرداختن حواله هم كوتاهى ننمايد.
مسأله 2377 ـ اگر به كسى حواله بدهد كه بدهكار نيست، چنانچه او حواله را قبول كند، پيش از پرداختن حواله مىتواند مقدار حواله را از حواله دهنده بگيرد، مگر آن كه طلبى كه به او حواله شده است با مدّت باشد و مدّت او هنوز سر نيامده باشد، كه در اين صورت او نمىتواند پيش از تمام شدن مدّت، مقدار حواله را از حواله دهنده مطالبه نمايد هرچند كه آن را پرداخت كرده باشد. و اگر طلبكار طلب خود را به مقدار كمترى صلح كند، كسى كه حواله را قبول كرده، همان مقدار را مىتواند از حواله دهنده مطالبه نمايد.
مسأله 2378 ـ بعد از آن كه حواله درست شد، حواله دهنده و كسى كه به او حواله شده، نمىتوانند حواله را به هم بزنند و هرگاه كسى كه به او حواله شده در موقع حواله فقير نباشد يعنى غير از چيزهايى كه در دَين مستثنى است مالى داشته باشد كه بتواند حواله را بپردازد اگرچه بعداً فقير شود، طلبكار نمىتواند حواله را به هم بزند و همچنين است اگر موقع حواله فقير باشد و طلبكار بداند فقير است، ولى اگر نداند فقير است و بعد بفهمد، اگرچه در آن وقت مالدار شده باشد، طلبكار مىتواند حواله را به هم بزند و طلب خود را از حواله دهنده بگيرد.
مسأله 2379 ـ اگر بدهكار و طلبكار و كسى كه به او حواله شده، يا يكى از آنان براى خود حقّ به هم زدن حواله را قرار دهند، مطابق قرارى كه گذاشته اند، مىتوانند حواله را به هم بزنند.
مسأله 2380 ـ اگر حواله دهنده خودش طلب طلبكار را بدهد چنانچه به خواهش كسى كه به او حواله شده، طلب او را داده است، حواله دهنده مىتواند چيزى را كه داده از حواله داده شده بگيرد. و اگر بدون خواهش او داده يا اينكه او مديون حواله دهنده نبوده و يا اينكه قصدش اين بوده كه عوض آن را نگيرد، نمىتواند چيزى را كه داده از او مطالبه نمايد.