احكام ارث
مسأله 2813 ـ كسانى كه بواسطه خويشى ارث مىبرند سه طبقه هستند:
طبقه اوّل: پدر و مادر و اولاد ميّت هستند و با نبودن اولاد، اولاد اولاد هرچه پايين روند هر كدام آنان كه به ميّت نزديكتر است ارث مىبرد و تا يك نفر از اين طبقه هست طبقه دوم ارث نمىبرند.
طبقه دوم: جدّ يعنى پدربزرگ و پدر او هرچه بالا رود و جدّه يعنى مادربزرگ و مادر او هرچه بالا رود پدرى باشند يا مادرى، و خواهر و برادر و با نبودن برادر و خواهر، اولاد ايشان، هر كدام آنان كه به ميّت نزديكتر است ارث مىبرد و تا يك نفر از اين طبقه هست طبقه سوم ارث نمىبرند.
طبقه سوم: عمو و عمّه و دايى و خاله هرچه بالا روند و اولاد آنان هرچه پايين روند و تا يك نفر از عموها و عمّهها و دايىها و خالههاى ميّت زندهاند، اولاد آنان ارث نمىبرند. ولى اگر ميّت عموى پدرى و پسر عموى پدر و مادرى داشته باشد و غير از اينها وارثى نداشته باشد ارث به پسر عموى پدر و مادرى مىرسد و عموى پدرى ارث نمىبرد.
مسأله 2814 ـ اگر عمو و عمّه و دايى و خاله خود ميّت و اولاد آنان و اولاد اولادِ آنان نباشند، عمو و عمّه و دايى و خاله پدر و مادر ميّت ارث مىبرند و اگر اينها نباشند اولادشان ارث مىبرند و اگر اينها هم نباشند عمو و عمّه و دايى و خاله جدّ و جدّه ميّت و اگر اينها نباشند، اولادشان ارث مىبرند.
مسأله 2815 ـ زن و شوهر به تفصيلى كه بعداً گفته مىشود از يكديگر ارث مىبرند.
ارث طبقه اوّل
مسأله 2816 ـ اگر وارث ميّت فقط يك نفر از طبقه اوّل باشد مثلاً پدر يا مادر يا يك پسر يا يك دختر باشد، همه مال ميّت به او مىرسد و اگر فقط چند پسر يا چند دختر باشند، همه مال به طور مساوى بين آنان قسمت مىشود و اگر يك پسر و يك دختر باشد مال را سه قسمت مىكنند، دو قسمت را پسر و يك قسمت را دختر مىبرد و اگر چند پسر و چند دختر باشند، مال را طورى قسمت مىكنند كه هر پسرى دو برابر دختر ببرد.
مسأله 2817 ـ اگر وارث ميّت فقط پدر و مادر او باشند، مال سه قسمت مىشود، دو قسمت آن را پدر و يك قسمت را مادر مىبرد ولى اگر ميّت دو برادر، يا چهار خواهر، يا يك برادر و دو خواهر داشته باشد كه همه آنان پدرى باشند، يعنى پدر آنان با پدر ميّت يكى باشد، خواه مادرشان هم با مادر ميّت يكى باشد يا نه، گرچه تا ميّت پدر و مادر دارد اينها ارث نمىبرند، امّا بواسطه بودن اينها مادر شش يك مال را مىبرد و بقيه را به پدر مىدهند.
مسأله 2818 ـ اگر وارث ميّت فقط پدر و مادر و يك دختر باشد، چنانچه ميّت دو برادر يا چهار خواهر يا يك برادر و دو خواهر پدرى نداشته باشد، مال را پنج قسمت مىكنند؛ پدر و مادر، هر كدام يك قسمت و دختر سه قسمت آن را مىبرد و اگر دو برادر يا چهار خواهر يا يك برادر و دو خواهر پدرى داشته باشد، مال را شش قسمت مىكنند، پدر و مادر، هر كدام يك قسمت و دختر سه قسمت مىبرد و يك قسمت باقيمانده را چهار قسمتكنند يك قسمت را به پدر و سه قسمت را به دختر مىدهند، مثلاً اگر مال ميّت را 24 قسمت كنند 15 قسمت آن را به دختر و 5 قسمت آن را به پدر و 4 قسمت آن را به مادر مىدهند.
مسأله 2819 ـ اگر وارث ميّت فقط پدر و مادر و يك پسر باشند، مال را شش قسمت مىكنند، پدر و مادر هر كدام يك قسمت و پسر چهار قسمت آن را مىبرد و اگر چند پسر يا چند دختر باشند، آن چهار قسمت را بطور مساوى بين خودشان قسمت مىكنند و اگر پسر و دختر باشند، آن چهار قسمت را طورى تقسيم مىكنند كه هر پسرى دو برابر دختر ببرد.
مسأله 2820 ـ اگر وارث ميّت فقط پدر و يك پسر يا مادر و يك پسر باشد مال را شش قسمت مىكنند، يك قسمت آن را پدر يا مادر و پنج قسمت را پسر مىبرد.
مسأله 2821 ـ اگر وارث ميّت فقط پدر يا مادر، با پسر و دختر باشد، مال را شش قسمت مىكنند؛ يك قسمت آن را پدر يا مادر مىبرد و بقيه را طورى قسمت مىكنند كه هر پسرى دو برابر دختر ببرد.
مسأله 2822 ـ اگر وارث ميّت فقط پدر و يك دختر، يا مادر و يك دختر باشد، مال را چهار قسمت مىكنند، يك قسمت آن را پدر يا مادر و بقيه را دختر مىبرد.
مسأله 2823 ـ اگر وارث ميّت فقط پدر و چند دختر يا مادر و چند دختر باشد، مال را پنج قسمت مىكنند، يك قسمت را پدر يا مادر مىبرد و چهار قسمت را دخترها بطور مساوى بين خودشان قسمت مىكنند.
مسأله 2824 ـ اگر ميّت اولاد نداشته باشد، نوه پسرى او اگرچه دختر باشد، سهم پسر ميّت را مىبرد و نوه دخترى او اگرچه پسر باشد، سهم دختر ميّت را مىبرد مثلاً اگر ميّت يك پسر از دختر خود و يك دختر از پسرش داشته باشد، مال را سه قسمت مىكنند، يك قسمت را به پسر دختر و دو قسمت را به دختر پسر مىدهند. امّا اگر نوه پسرى يا دخترى بيشتر از يكى بوده و مختلف باشند از آن سهم پسر دو برابر دختر ارث مىبرد.
مسأله 2825 ـ اگر يك يا چند فرزند ميّت زنده باشند نوهها ارث نمىبرند هرچند پدر آنها فوت شده باشد.
ارث طبقه دوم
مسأله 2826 ـ طبقه دوم از كسانى كه بواسطه خويشى ارث مىبرند جد، يعنىپدربزرگ و جدّه، يعنى مادربزرگ و برادر و خواهر ميّت هستند و اگر برادر و خواهر در حيات نباشند، اولادشان ارث مىبرند.
مسأله 2827 ـ اگر وارث ميّت فقط يك برادر، يا يك خواهر باشد، همه مال به او مىرسد و اگر چند برادر پدر و مادرى، يا چند خواهر پدر و مادرى باشد مال به طور مساوى بين آنان قسمت مىشود و اگر برادر و خواهر پدر و مادرى با هم باشند، هر برادرى دو برابر خواهر مىبرد، مثلاً اگر دو برادر و يك خواهر پدر و مادرى دارد، مال را پنج قسمت مىكنند، هر يك از برادرها دو قسمت و خواهر يك قسمت آن را مىبرد.
مسأله 2828 ـ اگر ميّت برادر و خواهر پدر و مادرى دارد، برادر و خواهر پدرى كه از مادر با ميّت جدا است ارث نمىبرند. و اگر برادر و خواهر پدر و مادرى ندارد چنانچه فقط يك خواهر يا يك برادر پدرى داشته باشد همه مال به او مىرسد كه اگر چند برادر يا چند خواهر پدرى داشته باشد، مال به طور مساوى بين آنان قسمت مىشود و اگر هم برادر و هم خواهر پدرى داشته باشد، هر برادرى دو برابر خواهر مىبرد.
مسأله 2829 ـ اگر وارث ميّت فقط يك خواهر يا يك برادر مادرى باشد كه از پدر با ميّت جدا است، همه مال به او مىرسد و اگر چند برادر مادرى يا چند خواهر مادرى يا چند برادر و خواهر مادرى باشند، مال به طور مساوى بين آنان قسمت مىشود.
مسأله 2830 ـ اگر ميّت برادر و خواهر پدر و مادرى و برادر و خواهر پدرى و يك برادر يا يك خواهر مادرى داشته باشد، برادر و خواهر پدرى ارث نمىبرند و مال را شش قسمت مىكنند، يك قسمت آن را به برادر يا خواهر مادرى و بقيه را به برادر و خواهر پدر و مادرى مىدهند و هر برادرى دو برابر خواهر مىبرد.
مسأله 2831 ـ اگر ميّت برادر و خواهر پدر و مادرى و برادر و خواهر پدرى و برادر و خواهر مادرى داشته باشد برادر و خواهر پدرى ارث نمىبرد و مال را سه قسمت مىكنند، يك قسمت آن را برادر و خواهر مادرى به طور مساوى بين خودشان قسمت مىكنند و بقيه را به برادر و خواهر پدر و مادرى مىدهند و هر برادرى دو برابر خواهر مىبرد.
مسأله 2832 ـ اگر وارث ميّت فقط برادر و خواهر پدرى و يك برادر مادرى يا يك خواهر مادرى باشد، مال را شش قسمت مىكنند، يك قسمت آن را برادر يا خواهر مادرى مىبرد و بقيه را به برادر و خواهر پدرى مىدهند و هر برادرى دو برابر خواهر مىبرد.
مسأله 2833 ـ اگر وارث ميّت فقط برادر و خواهر پدرى و چند برادر و خواهر مادرى باشد، مال را سه قسمت مىكنند، يك قسمت آن را برادران و خواهران مادرى به طور مساوى بين خودشان قسمت مىكنند و بقيه را به برادر و خواهر پدرى مىدهند و هر برادرى دو برابر خواهر مىبرد.
مسأله 2834 ـ اگر وارث ميّت فقط برادر و خواهر و زن او باشد، زن ارث خود را به تفصيلى كه بعداً گفته مىشود مىبرد و خواهر و برادر به طورى كه در مسائل گذشته گفته شد ارث خود را مىبرند. و نيز اگر زنى بميرد و وارث او فقط خواهر و برادر و شوهر او باشد، شوهر نصف مال را مىبرد و خواهر و برادر به طورى كه در مسائل پيش گفته شد ارث خود را مىبرند. ولى با ارث بردن زن يا شوهر از سهم برادر و خواهر مادرى چيزى كم نمىشود ولى از سهم برادر و خواهر پدر و مادرى يا پدرى كم مىشود، مثلاً اگر وارث ميّت شوهر و برادر و خواهر مادرى و برادر و خواهر پدر و مادرى او باشد، نصف مال به شوهر مىرسد و يك قسمت از سه قسمت اصل مال را به برادر و خواهر مادرى مىدهند كه بطور مساوى بين آنها تقسيم مىشود و آنچه ميماند مال برادر و خواهر پدر و مادرى است كه طورى تقسيم مىكنند كه برادر دوبرابر خواهر ارث ببرد. پس اگر همه مال او شش تومان باشد، سه تومان به شوهر و دو تومان به برادر و خواهر مادرى و يك تومان به برادر و خواهر پدر و مادرى مىدهند.
مسأله 2835 ـ اگر ميّت خواهر و برادر نداشته باشد، سهم ارث آنان را به اولادشان مىدهند و سهم برادرزاده و خواهرزاده مادرى به طور مساوى بين آنان قسمت مىشود و از سهمى كه به برادرزاده و خواهرزاده پدرى يا پدر و مادرى مىرسد هر پسرى دو برابر دختر مىبرد.
مسأله 2836 ـ اگر وارث ميّت فقط يك جدّ يا يك جدّه است، چه پدرى باشد يا مادرى، همه مال به او مىرسد و با بودن جدّ ميّت، پدرِ جدّ او ارث نمىبرد.
مسأله 2837 ـ اگر وارث ميّت فقط جدّ و جدّه پدرى باشد، مال سه قسمت مىشود، دو قسمت را جدّ و يك قسمت را جدّه مىبرد و اگر جدّ و جدّه مادرى باشد، مال را به طور مساوى بين خودشان قسمت مىكنند.
مسأله 2838 ـ اگر وارث ميّت فقط يك جدّ يا جدّه پدرى و يك جدّ يا جدّه مادرى باشد مال سه قسمت مىشود، دو قسمت را جدّ يا جدّه پدرى و يك قسمت را جدّ يا جدّه مادرى مىبرد.
مسأله 2839 ـ اگر وارث ميّت جدّ و جدّه پدرى و جدّ و جدّه مادرى باشد مال سه قسمت مىشود. يك قسمت آن را جدّ و جدّه مادرى به طور مساوى بين خودشان قسمت مىكنند و دو قسمت آن را به جدّ و جدّه پدرى مىدهند و جدّ دو برابر جدّه مىبرد.
مسأله 2840 ـ اگر وارث ميّت فقط زن و جدّ و جدّه پدرى و جدّ و جدّه مادرى او باشد زن يك چهارم از او ارث مىبرد، و يك قسمت از سه قسمت اصل مال را به جدّ و جدّه مادرى مىدهند كه به طور مساوى بين خودشان قسمت مىكنند و بقيه را به جدّ و جدّه پدرى مىدهند و جدّ دو برابر جدّه مىبرد و اگر وارث ميّت شوهر و جدّ و جدّه باشد، شوهر نصف مال را مىبرد و جدّ و جدّه به دستورى كه در مسائل گذشته گفته شد، ارث خود را مىبرند.
مسأله 2841 ـ در اجتماع برادر يا خواهر يا برادرها و خواهرها با جدّ يا جدّه يا اجداد يا جدّات چند صورت است:
اوّل اينكه هر يك از جدّ يا جدّه و برادر يا خواهر همه از طرف مادر باشند. در اين صورت مال بين آنها بطور مساوى تقسيم مىشود، اگرچه از حيث ذكورت و انوثت مختلف باشند.
دوم اينكه همه آنها از طرف پدر باشند. در اين صورت مال بين آنها نيز بطور مساوى تقسيم مىشود در فرضى كه همه ذكور يا همه اناث باشند. و اگر مختلف باشند پس هر يك مذكّرى دو مقابل مؤنّث مىبرد.
سوم اينكه هر يك از جدّ يا جدّه از طرف پدر باشد و برادر يا خواهر از طرف پدر و مادر باشد. حكم اين صورت حكم صورت گذشته است، و دانسته شد كه برادر يا خواهر پدرى ميّت اگر با برادر يا خواهر پدرى و مادرى جمع شود، پدرى تنها ارث نمىبرد.
چهارم اينكه اجداد يا جدّات بعض از آنها پدرى باشد و بعضى مادرى، چه اينكه همهشان ذكور باشند يا اناث يا مختلف و برادرها يا خواهرها نيز چنين باشند. در اين صورت از براى خويشان مادرى از برادرها و خواهرها و اجداد و جدّات يك سوم از تركه است و بطور مساوى بين آنها تقسيم مىشود، اگرچه مختلف باشند از جهت ذكورت و انوثت، و از براى خويشان پدرى از آنها دو سوم از تركه است كه به هر مذكّرى دو مقابل مؤنّث داده مىشود، و اگر اختلاف بين آنها نباشد و همه ذكور و يا همه اناث باشند بطور مساوى بين آنها تقسيم مىشود.
پنجم اينكه جدّ يا جدّه از طرف پدر با برادر يا خواهر از طرف مادر جمع شود. در اين صورت برادر يا خواهر در فرضى كه يكى باشد يك ششم از مال را مىبرد و اگر متعدّد باشند
يك سوم را بطور مساوى بينشان تقسيم مىنمايند و باقيمانده مال جدّ يا جدّه است و اگر جدّ و جدّه هر دو باشند جدّ دو مقابل جدّه مىبرد.
ششم اينكه جدّ يا جدّه از طرف مادر با برادر از طرف پدر جمع شود. در اين صورت از براى جدّ يا جدّه يك سوم است اگرچه يكى باشد و دو سوم آن براى برادر است اگرچه نيز يكى باشد. و اگر با آن جدّ يا جدّه خواهر از طرف پدر باشد در صورتى كه يكى باشد نصف را مىبرد و اگر متعدّد باشد دوسوم را مىبرند. و در هر صورت از براى جدّ و يا جدّه يك سوم است و بنابراين اگر خواهر يكى شد، يك ششم از تركه زائد از فريضه مىماند و احتياط واجب در آن مصالحه است.
هفتم اينكه اجداد يا جدّات بعض از آنها پدرى و بعض از آنها مادرى و با آنها برادر يا خواهر پدرى باشد چه اينكه يكى باشد يا متعدّد. در اين صورت از براى جدّ يا جدّه مادرى يك سوم است و با تعدّد بطور مساوى بين آنها تقسيم مىشود اگرچه اختلاف داشته باشند از حيث ذكورت و انوثت، و از براى جدّ يا جدّه پدرى و برادر يا خواهر پدرى دوسوم باقى از تركه است، و با اختلاف از حيث ذكورت و انوثت با تفاضل و بدون اختلاف بطور مساوى تقسيم مىشود. و اگر با آن اجداد يا جدّات برادر يا خواهر مادرى باشد از براى جدّ يا جدّه مادرى با برادر يا خواهر مادرى يك سوم است كه بطور مساوى بين آنها تقسيم مىشود اگرچه از حيث ذكورت و انوثت اختلاف داشته باشند. و از براى جدّ و يا جدّه پدرى دو سوم است و بينشان در صورت اختلاف با تفاضل و الا بطور مساوى تقسيم مىشود.
هشتم اينكه برادرها يا خواهرها بعض از آنها پدرى و بعض از آنها مادرى و با آنها جدّ و يا جدّه پدرى باشد. در اين صورت از براى برادر يا خواهر مادرى يكششم تركه است اگر يكى باشد و يك سوم از آن است اگر متعدد باشد و بطور مساوى بين آنها تقسيم مىشود. و از براى برادر يا خواهر پدرى با جدّ يا جدّه پدرى باقى از آن تركه است و بطور مساوى بين آنها تقسيم مىشود در صورتى كه اختلاف از حيث ذكورت و انوثت نداشته باشند، و در صورت اختلاف به تفاضل بين آنها تقسيم مىشود. و اگر با آن برادرها يا خواهرها، جدّ يا جدّه مادرى باشد از براى جدّ يا جدّه مادرى با برادر يا خواهر مادرى تماما يك سوم است و بطور مساوى بين آنها تقسيم مىشود، و از براى برادر يا خواهر پدرى دو سوم است و بين آنها در صورت اختلاف از حيث ذكورت و انوثت با تفاضل و در صورت عدم اختلاف بطور مساوى تقسيم مىشود.
ارث طبقه سوم
مسأله 2842 ـ طبقه سوم عمو و عمّه و دايى و خاله و اولاد آنان است به تفصيلى كه گفته شد، كه اگر از طبقه اوّل و دوم كسى نباشد اينها ارث مىبرند.
مسأله 2843 ـ اگر وارث ميّت فقط يك عمو يا يك عمّه است، چه پدر و مادرى باشد، يعنى با پدر ميّت از يك پدر و مادر باشد، يا پدرى باشد يا مادرى، همه مال به او مىسد و اگر چند عمو يا چند عمّه باشند و همه پدر و مادرى، يا همه پدرى باشند، مال به طور مساوى بين آنان قسمت مىشود و اگر عمو و عمّه هر دو باشند و همه پدر و مادرى يا همه پدرى باشند عمو دو برابر عمّه مىبرد مثلاً اگر وارث ميّت دو عمو و يك عمّه باشد، مال را پنج قسمت مىكنند يك قسمت را به عمّه مىدهند و چهار قسمت را عموها به طور مساوى بين خودشان قسمت مىكنند.
مسأله 2844 ـ اگر وارث ميّت فقط چند عموى مادرى يا چند عمّه مادرى باشد مال بطور مساوى بين آنان قسمت مىشود، همچنين است اگر فقط چند عمو و عمّه مادرى داشته باشد.
مسأله 2845 ـ اگر وارث ميّت عمو و عمّه باشد و بعضى پدرى و بعضى مادرى و بعضى پدر و مادرى باشند، عمو و عمّه پدرى ارث نمىبرند، پس اگر ميّت يك عمو يا يك عمّه مادرى دارد، مال را شش قسمت مىكنند؛ يك قسمت را به عمو يا عمّه مادرى و بقيه را به عمو و عمّه پدر و مادرى مىدهند و عموى پدر و مادرى دو برابر عمّه پدر و مادرى مىبرد و اگر هم عمو و عمّه مادرى دارد، مال را سه قسمت مىكنند؛ دو قسمت را به عمو و عمّه پدر و مادرى مىدهند و عمو دو برابر عمّه مىبرد و يك قسمت را به عمو و عمّه مادرى مىدهند و مال بطور مساوى بين آنها قسمت مىشود.
مسأله 2846 ـ اگر وارث ميّت فقط يك دايى يا يك خاله باشد، همه مال به او مىرسد و اگر هم دايى و هم خاله باشد و همه پدر و مادرى، يا پدرى، يا مادرى باشند، مال به طور مساوى بين آنان قسمت مىشود و احتياط آن است كه در تقسيم با يكديگر صلح كنند.
مسأله 2847 ـ اگر وارث ميّت فقط يك دايى، يا يك خاله مادرى و دايى و خاله پدر و مادرى و دايى و خاله پدرى باشد، دايى و خاله پدرى ارث نمىبرند و مال را شش قسمت مىكنند، يك قسمت را به دايى يا خاله مادرى و بقيه را به دايى و خاله پدر و مادرى مىدهند كه به طور مساوى بين خودشان قسمت كنند.
مسأله 2848 ـ اگر وارث ميّت فقط دايى و خاله پدرى و دايى و خاله مادرى و دايى و خاله پدر و مادرى باشد، دايى و خاله پدرى ارث نمىبرند و بايد مال را سه قسمت كنند، يك قسمت آن را دايى و خاله مادرى به طور مساوى بين خودشان قسمت نمايند و بقيه را به دايى و خاله پدر و مادرى بدهند كه به طور مساوى بين خودشان قسمت كنند.
مسأله 2849 ـ اگر وارث ميّت يك دايى يا يك خاله و يك عمو يا يك عمّه باشد مال را سه قسمت مىكنند، يك قسمت را دايى يا خاله و بقيه را عمو يا عمّه مىبرد.
مسأله 2850 ـ اگر وارث ميّت يك دايى يا يك خاله و عمو و عمّه باشد چنانچه عمو و عمّه پدر و مادرى يا پدرى باشند، مال را سه قسمت مىكنند، يك قسمت را دايى يا خاله مىبرد و از بقيه، دو قسمت به عمو و يك قسمت به عمّه مىدهند، بنابراين اگر مال را نُه قسمت كنند سه قسمت را به دايى يا خاله و چهار قسمت را به عمو و دو قسمت را به عمّه مىدهند.
مسأله 2851 ـ اگر وارث ميّت يك دايى يا يك خاله و يك عمو يا يك عمّه مادرى و عمو و عمّه پدر و مادرى يا پدرى باشد، مال را سه قسمت مىكنند، يك قسمت آن را به دايى يا خاله مىدهند و دو قسمت باقيمانده را شش قسمت مىكنند، يك قسمت را به عمو يا عمّه مادرى و بقيه را به عمو و عمّه پدر و مادرى يا پدرى مىدهند و عمو دو برابر عمّه مىبرد. بنابراين اگر مال را نُه قسمت كنند، سه قسمت را به دايى يا خاله و يك قسمت را به عمو يا عمّه مادرى و پنج قسمت ديگر را به عمو و عمّه پدر و مادرى يا پدرى مىدهند.
مسأله 2852 ـ اگر وارث ميّت يك دايى يا يك خاله و عمو و عمّه مادرى و عمو و عمّه پدر و مادرى يا پدرى باشد، مال را سه قسمت مىكنند يك قسمت را دايى يا خاله مىبرد و دو قسمت باقيمانده را سه سهم مىكنند: يك سهم آن را به عمو و عمّه مادرى مىدهند كه بطور مساوى بين خودشان تقسيم كنند و دو سهم ديگر را بين عمو و عمّه پدر و مادرى يا پدرى قسمت مىنمايند و عمو دو برابر عمّه مىبرد بنابراين مال را نُه قسمت كنند؛ سه قسمت آن، سهم خاله يا دايى و دو قسمت سهم عمو و عمّه مادرى و چهار قسمت سهم عمو و عمّه پدر و مادرى يا پدرى مىباشد.
مسأله 2853 ـ اگر وارث ميّت چند دايى و چند خاله باشد كه همه پدر و مادرى يا پدرى يا مادرى باشند و عمو و عمّه هم داشته باشد، مال سه سهم مىشود؛ دو سهم آن به دستورى كه در مسأله پيش گفته شد، عمو و عمّه بين خودشان قسمت مىكنند و يك سهم آن را دايىها و خالهها به طور مساوى بين خودشان تقسيم مىنمايند.
مسأله 2854 ـ اگر وارث ميّت دايى يا خاله مادرى و چند دايى و خاله پدر و مادرى يا پدرى و عمو و عمّه باشد، مال سه سهم مىشود دو سهم آن را به دستورى كه سابقا گفته شد عمو و عمّه بين خودشان قسمت مىكنند، پس اگر ميّت يك دايى يا يك خاله مادرى دارد، يك سهم ديگر آن را شش قسمت مىكنند، يك قسمت را به دايى يا خاله مادرى مىدهند و بقيه را به دايى و خاله پدر و مادرى يا پدرى مىدهند و به طور تساوى قسمت مىكنند، و اگر چند دايى مادرى يا چند خاله مادرى يا هم دايى مادرى و هم خاله مادرى دارد آن يك سهم را سه قسمت مىكنند، يك قسمت را دايىها و خالههاى مادرى به طور مساوى بين خودشان قسمت مىكنند و بقيه را به دايى و خاله پدر و مادرى يا پدرى مىدهند كه به طور مساوى قسمت كنند.
مسأله 2855 ـ اگر ميّت عمو و عمّه و دايى و خاله نداشته باشد، مقدارى كه به عمو و عمّه مىرسد، به اولاد آنان، و مقدارى كه به دايى و خاله مىرسد، به اولاد آنان داده مىشود.
مسأله 2856 ـ اگر عمو و عمّه و دايى و خاله خود ميّت و اولاد آنان و اولاد اولاد آنان نباشند عمو و عمّه و دايى و خاله پدر و مادر ميّت ارث مىبرند، و اگر اينها نباشند اولادشان ارث مىبرند و اگر اينها هم نباشند عمو و عمّه و دايى و خاله جدّ و جدّه ميّت و اگر اينها هم نباشند اولادشان ارث مىبرند.
مسأله 2857 ـ اگر وارث ميّت عمو و عمّه و دايى و خاله پدر و عمو و عمّه و دايى و خاله مادر او باشند، مال سه سهم مىشود يك سهم آن مال عمو و عمّه و دايى و خاله مادر ميّت است به طور مساوى ولى احتياط واجب در عمو و عمّه مادريِ مادرِ ميّت آن است كه با هم صلح كنند و دو سهم ديگر آن را سه قسمت مىكنند يك قسمت را دايى و خاله پدر ميّت به طور مساوى بين خودشان قسمت مىنمايند و دو قسمت ديگر آن را به عمو و عمّه پدر ميّت مىدهند و عمو دو برابر عمّه مىبرد.
مسأله 2858 ـ كسى كه دو نسبت با ميّت دارد از هر دو طرف ارث مىبرد، مثل اينكه كسى هم شوهر ميّت باشد و هم پسرعموى او، يا كسى هم پسرعموى پدرى باشد و هم پسردايى مادرى، مگر آن كه دو نسبت در دو طبقه باشد، مثل اينكه هم برادر مادرى ميّت باشد و هم پسرعمو، كه فقط ارث برادر بودن را مىبرد.